Wachtmeester Koninklijke Marechaussee Jan Schut
Het verhaal over Jan Schut is op 4 mei 2023 voorgedragen door Nova Sari
Jan Schut is in 1920 geboren, de oudste zoon van GerritSchut en Alberta Jochems. Jan heeft nog een zus Heintje en een broer Hendrik.
Zij hebben een boerderij aan de Kuipersdijk.
Het gezin Schut is begaan met het lot van joden en onderduikers. In een geheime kelder onder de koestal vinden tot aan het eind van de oorlog veel joodse landgenoteneen toevlucht Vader Gaart is een vaderlandslievende, vastberaden enonverschrokken man. Zoon Jan heeft diezelfde eigenschappen meegekregen.
Jan is een aardige, flinke en ondernemende jongeman. Opschool en later in zijn militaire diensttijd is hij een hulpvaardige enbetrouwbare makker met een groot gevoel voor humor.
Na zijn diensttijd neemt hij dienst bij de Koninklijke Marechaussee.
Bij het uitbreken van de oorlog is hij 21 jaar. In 1941sluit hij zich ook aan bij het verzet.
Op 11 augustus 1944 trouwt Jan met Mientje Kruitbosch uit Hardenberg.
Jans’ bijnaam in het verzet is 'Jan met de motor'. Als wachtmeester van de Marechaussee heeft hij een motorfiets, een zware Harley Davidson. Buiten diensttijd verzorgt hij koeriersdiensten en wapentransportenvoor de gewestelijke sabotage-commandant voor Gelderland en Overijssel hier in Apeldoorn, en de top van de landelijke knokploegen in Rotterdam.
Vanwege zijn uniform wordt hij wel eens voor NSB'er aangezien. Dat komt hem voor zijn ondergronds werk soms goed van pas. Hij heeftvoor zijn ritten naar het westen behoorlijk wat benzine nodig voor zijn motor.Daar weet Jan wel aan te komen. Hij hevelt onverschrokken de nodige benzine uitDuitse vrachtauto’s over in zijn motor. En dat soort brutale acties voert hij wel vaker uit. Jan Schut is lid van een verzetsgroep die o.a. spoorlijnen vernielt om de Duitse aanvoer van troepen, wapens en voorraden te verstoren.
Als mede-verzetsstrijders Jan op het hart drukken om voorzichtig te zijn, antwoordt Jan steevast lachend: ‘Maak je geen zorgen, ik heb altijd twee goede vrienden bij me!’, zijn dienstpistool en een eigen revolver.
In september 1944 willen de Duitsers mannen van 16 tot 50jaar uit Apeldoorn oproepen om zich op zaterdag 30 september bij het slachthuis te melden om veldversterkingen in de IJssellinie aan te gaan leggen. Er zijn minstens 4000 mannen nodig en de Duitsers willen een advertentie plaatsen in de Nieuwe Apeldoornse Courant. Het verzet doet een inval in de drukkerij en neemthet zetsel mee, zodat de krant niet kan verschijnen.
In plaats daarvan gebruiken de Duitsers aanplakbiljetten.Het resultaat is heel mager; er melden zich maar 36 personen.
De nazi's zijn woest vanwege deze mislukking en de nazi kopstukken Seyss-Inquart en de chef van de Sicherheitspolizei Schöngarth zinnen op wraak en gaan tegenmaatregelen nemen.
Eén van de Apeldoornse verzetsgroepen is de 'Vrije groep Narda' van Meinarda van Terwisga die Joden helpt, schuiladressen voor onderduikers regelt, hulp biedt aan geallieerde piloten,persoonsbewijzen namaakt en distributiekaarten voor levensmiddelen verzorgt. Dat is uiterst riskant want ontdekking door de bezetter betekent zo goed als zeker een concentratiekamp of executie.
Een verrader weet zich in de groep in te werken: de 24-jarige Willem l'Ecluse. Hij zoekt contact met Narda en geeft hoog op van de verzetsdaden die hij in Amsterdam heeft gepleegd. Hij maakt duidelijk dat hij anti-Duits is en wordt in de verzetsgroep opgenomen. Toch houdt hij in het geniep namen en adressen van verzetsmensen bij. Als hij met Duitsers en NSB’ers wordt gezien, rijst het vermoeden dat l’Ecluse dubbelspel speelt en er wordt overwogen de man uit de weg te ruimen. De twijfel of l'Ecluse een verrader is wordt zijn redding. Toch brengt hij wel degelijk verzetsstrijders bij de Duitsers aan en krijgt daarvoor 250 gulden.
Dia Narda van Terwisga en nog 15 anderen worden op zaterdag 30 september door de beruchte Sicherheitsdienst opgepakt en overgebracht naar de villa van de SicherheitsDienst aan de van Rhemenslaan. Daar worden ze verhoord en ernstig mishandeld.
Onder de gearresteerden zijn ook twee door mevrouw Bitter verborgen gehouden geallieerde militairen, de Amerikaan Bob Zercher en de Brit Kenneth Ingram. Mevrouw Bitter wordt ook opgepakt; zij is de moeder van Joop Bitter die ook op de lijst van l’Ecluse voorkomt. Gelukkig weet Joop de dans te ontspringen.
Als Jan op zaterdag 30 september 1944 niets vermoedend het huis van Narda aan de Paul Krugerstraat binnengaat heeft hij informatie bij zich over een wapentransporten is er dus gloeiend bij. Hij wordt in de rug aangevallen door een SD’er en hij kan zijn twee vrienden niet gebruiken.
Twee dagen na hun aanhouding worden op 2 oktober 1944 acht van de vijftien gearresteerden op het terrein va het 'Apeldoornsche Bosch’ ’s morgens om 5 uur gefusilleerd. Eén van hen is Jan Schut, die pas 7 weken getrouwd is met Mientje Kruitbosch.
De lichamen van de gefusilleerden worden op hoeken van straten en pleinen neergelegd met op de borst een bord met het woord ´Terrorist´. Ze moeten daar enkele dagen blijven liggen. Hetstoffelijk overschot van Jan Schut wordt op de kruising van de Nieuwstraat en de Badhuisweg neergelegd.
De moord op de acht verzetsstrijders mist zijn uitwerking op de Apeldoorners niet. De schrik er goed in en er melden zich meer dan 4.000personen voor graafwerkzaamheden aan de IJssellinie, daartoe aangespoord door rondrijdende geluidswagens, die ter afwisseling vrolijke marsmuziek laten horen.
Mevrouw Bitter komt samen met Narda in het concentratiekamp Ravensbrück terecht. Daar overlijdt ze op 6 januari 1945, 66-jaar oud, het negende slachtoffer van het verraad van l’Ecluse.
