Centraal monument 'De man met de vlag'
De man met de vlag, het centraal monument van de gemeente Apeldoorn, heeft twee voorgangers gehad. Vlak na de bevrijding in 1945 nam burgemeester Quarles van Ufford het initiatief een monument op te richten waarmee alle gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog in Apeldoorn zouden worden herdacht. Het benodigde geld werd snel bijeengebracht.
Men dacht het monument te plaatsen aan het plein waar het nieuwe raadhuis zou komen. Maar met de besluitvorming over de plaats van dat nieuwe raadhuis vlotte het niet en daarom kon er ook geen plaats worden aangewezen voor het monument. Men besloot een tijdelijk monument neer te zetten.
De Apeldoornse tekenleraar en kunstenaar Gerard Post Greve kreeg opdracht een eenvoudig, tijdelijk monument te ontwerpen. Het zou geplaatst worden op het plein voor de Grote Kerk. Post Greve ontwierp een simpele kolom van vier steigerpalen, omgeven door gaas en gedrapeerde vlaggen. Op het brede voetstuk stond: Apeldoorn gedenkt zijn gevallenen.
Het stond er maar kort, tot augustus 1945, want men had behoefte aan een waardiger symbool waar op 4 mei de doden konden worden herdacht. Post Greve kreeg opdracht een tweede monument te ontwerpen, wel weer met een tijdelijk karakter… Het werd een geprofileerde betonnen zuil met bovenop de leeuw die ook in het koninkrijkswapen voorkomt. Ook dit monument stond bij de Grote Kerk. In de volksmond heette het 'Vrijheidsmonument'. Het 'tijdelijke' duurde tot 1960, toen de man met de vlag in het Oranjepark werd geplaatst. Het tijdelijke monument van Post Greve werd in de nacht van 3 op 4 april afgebroken en ergens in de buurt van Apeldoorn begraven, in een zandverstuiving. Men wilde voorkomen dat het in particuliere handen viel en als willekeurige versiering zou worden misbruikt.
Aan de plaatsing in het Oranjepark ging nogal wat vooraf. Op de aangewezen plaats moest de oude muziektent sneuvelen, wat natuurlijk leidde tot protesten en discussies in de gemeenteraad. Hoe dan ook het beeld kwam er, en op 4 mei 1960 vond de dodenherdenking voor het eerst in het Oranjepark plaats. Op 15 september 1960 werd het beeld officieel aan de gemeente Apeldoorn overgedragen.
Vanaf 1948 verzamelde men zich op 4 mei bij de Naald en liep in een lange, stille stoet naar het tijdelijk monument bij de Grote Kerk. Dat behoort tot het verleden. Nu verzamelt men zich in of bij de Grote Kerk en loopt naar het Oranjepark voor de herdenking bij de man met de vlag.
Herdenkingen op 4 mei in de Grote Kerk
Voorafgaand aan de herdenking bij de man met de vlag is er een bijeenkomst in de Grote Kerk waar Apeldoornse oorlogsslachtoffers en bij latere vredesoperaties omgekomen militairen worden herdacht. Het geheel wordt omlijst met muziek en zang. Behalve de toespraak van de burgemeester is de uitvoering in handen van leerlingen van het voortgezet onderwijs.
In 2010: luitenant-vlieger Govert Steen, Engelandvaarder, Barend Bijsterbosch en Jacob Harms, spoorwegarbeiders en Claartje van Aals, joodse leerling-verpleegster
In 2011: luitenant kolonel Jacob JohanTeding van Berkhout, militair en verzetsman, mevrouw Juliana Bitter-van der Noordaa, verzetsvrouw en Daan Jansen, dwangarbeider
In 2012: Kees en Gerrit Meerhof, verzetslieden en de joodse familie Wijler
In 2013: Marcelis van Bemmel, politieman en verzetsman, Margaretha Swart, joods meisje en Jan Ploeg, dwangarbeider
In In 2014: Rommert Beeltje, verzetsman, sergeant Gerrit Kroon, geheim agent en Henk Nikkel, verzetsman
In 2015: Dora Schäfer, joods meisje, David en Johannis Gosker, verzetslieden en luitenant kolonel b.d. Jan Jozua Barendsen, verzetsman
In 2016: Johannes Diederik Suijling, verzetsman en sergeant Willo Martens, omgekomen in v.m. Joegoslavië
In 2017: Wijbren en Bennie Oosterbaan, verzetslieden en soldaat 1e klas Raviv van Renssen, gesneuveld bij Srebrenica
In 2018: Wim Rattink, huzaar en Narda van Terwisga, verzetsvrouw
In 2019: Gilles Pieter Duuring, huisarts en verzetsman en Louis Dobbelmann, verzetsman, slachtoffer van een Silbertannemoord.
In 2020 geen herdenking in de Grote Kerk vanwege de coronaproblematiek.
In 2021 Timo Smeehuijzen, gesneuveld in Afghanistan en Reinier van Gerrevink, verzetsman; zonder publiek, filmverslag door RTV Apeldoorn
In 2022 Levie Philippus Cohen, joods oorlogsslachtoffer en Reinder Mulder, verzetsman
In 2023 De joodse familie Binasch en de verzetsman wachtmeester Jan Schut
In 2024 De herdenking in de Grote kerk betreft de verzetsman kolonel b.d. Reinder Boomsma en het joodse meisje Lida Kropveld.
